İç Mekânlarda Gürültü ve Desibel (dB) Değerlerini Anlamak

Gürültü, iç mekân iklimiyle ilgili en sık şikâyet edilen konulardan biridir ve ne yazık ki, standartlar ve gereklilikler uygulamada her zaman karşılanmaz. Isıtma, havalandırma ve iklimlendirme (HVAC) çözümlerinin hem etkili çalışması hem de sessiz bir iç mekân konforu sağlaması için tüm bileşenlerin kaliteli olması ve doğru şekilde kullanılması gerekir. Her şeyin “desibel (dB) kavramını anlamakla başlar” demek belki abartı olur, ancak gerçek bundan çok da uzak değildir.

HVAC konuşmalarının ortasında genellikle “desibel (dB)” terimi sıkça karşımıza çıkar. Gürültü, HVAC sistemlerinin tasarımında mutlaka dikkate alınması gereken bir konudur. Ancak bazen dB ve dB kavramları kafa karıştırıcı olabilir. Bu konuda Swegon'da Akustik Ürün Müdürü olan Tony Olsson temel noktaları açıklıyor.

Temelden başlayalım: Desibel nedir?

Desibel, bir oranı ifade etmek için kullanılan logaritmik bir birimdir. “Metre” veya “kilogram” gibi doğrudan ölçüm birimi değildir; yalnızca bir büyüklüğün başka bir büyüklüğe göre ne kadar büyük veya küçük olduğunu ifade eder.

Ses Gücü ve Ses Basıncı

HVAC dünyasında desibel farklı kavramları temsil edebilir. En yaygın olanları ses gücü (Lw) ve ses basıncı (Lp)’dır. Her ikisi de desibel cinsinden ifade edilir ama farklı şeyleri anlatır:

• Ses Gücü (Lw): Bir kaynağın yaydığı akustik enerji miktarını ifade eder. 10⁻¹² watt’a referansla ölçülür. Bu değer, gürültü kaynağının temel fiziksel özelliğidir. Örneğin bir radyatörü düşünün; kaç watt ısı yaydığı siz yakınken de uzakken de değişmez.
• Ses Basıncı (Lp): Bu enerjinin belirli bir noktada –örneğin bir kulak ya da mikrofon tarafından– nasıl algılandığını ifade eder. 20 µPa’ya referansla ölçülür. Ses basıncı, ortam koşulları, kaynağa olan mesafe, odanın akustiği gibi pek çok değişkene bağlıdır. Aynı radyatör örneğinden devam edersek, 500 W’lık radyatör uzaklaştıkça daha az hissedilir.

HVAC tasarımı yapılırken bu iki kavramı ayırt etmek çok önemlidir. Çünkü üreticiler yasal olarak ses gücü (Lw) seviyelerini raporlamakla yükümlüdür; buna ek olarak bazıları ses basıncı (Lp) değerlerini de paylaşır. Bu da zaman zaman kafa karışıklığına yol açabilir.

Bir örnek üzerinden açıklayalım:

Aynı hava santralinin (AHU) iki farklı odaya kurulduğunu düşünün:

• Oda A: Duvarlar çıplak beton
• Oda B: Duvarlar akustik panellerle kaplı

Her iki hava santrali de 70 dB Lw değerine sahip. Ancak farklı oda akustiği nedeniyle Oda B’de ölçülen ses basıncı 55–60 dB Lp iken, Oda A’da 65 dB Lp’yi aşabilir (aynı oda boyutları ve ölçüm mesafesi kabul edilirse). Bu örnek, Lp’nin bulunduğu ortama göre değiştiğini, Lw’nin ise sabit kaldığını gösterir.

Bu nedenle üreticilerin Lw bilgisini paylaşması zorunludur çünkü bu değer, ürünün karşılaştırılmasında esas alınabilecek tek gerçek parametredir. Bazı üreticiler ayrıca Lp’yi de verir çünkü bu değer, ürünün gerçek kullanım ortamındaki davranışını anlamada yardımcı olabilir. Ancak yukarıdaki gibi, Lp bağlama bağlı olduğu için karmaşık ve yanıltıcı da olabilir.

Ses kaynağının Lw’si 36 dB iken farklı mesafelerde Lp değeri değişir.


 

Yanlış anlamamak için dikkat edilmesi gerekenler:

• Lp değeri belirtilirken mesafe ve/veya ortam bilgisi verilmezse, bu değer yanıltıcı olabilir.
• Lw ve Lp karıştırıldığında, akustik düzenlemelerde yetersiz ya da gereğinden fazla tasarım yapılabilir; bu da projenin hedeflenen gürültü düzeylerini sağlayamamasına neden olur.
• Farklı kaynaklardan gelen dB değerlerini bağlam (örneğin serbest alan mı yankılı alan mı) belirtilmeden karşılaştırmak yanlış sonuçlara yol açar.

Özetle

HVAC dünyasında her dB değeri aynı şeyi ifade etmez. Lw, sesin kaynaktan ne kadar şiddetli çıktığını; Lp ise ortamda nasıl algılandığını belirtir. Bu ayrımı iyi anlamak; tasarımcılar, üreticiler ve bina sahipleri arasında yanlış anlaşılmaları önler. Nihayetinde desibel kavramını doğru anlamak, daha sessiz ve konforlu iç mekânların oluşturulmasına katkı sağlar.

Swegon’ un akustik hesaplama yazılımları ve akustik ürünleri hakkında daha fazla bilgi almak için aşağıdaki bağlantıları ziyaret edebilirsiniz.

https://www.swegon.com/support/software/acoustic-design/

https://www.swegon.com/products-and-services/air-distribution/silencers/

Tony Olsson
Product Manager Acoustic Products at Swegon